آنچه امروزه حقوق بشر نامیده می شود و در اعلامیه جهانی حقوق بشر سازمان
ملل در قالب سی ماده بیان شده است، فکر و اندیشه ای است که بر مبانی خاصی
استوار بوده از مبادی خاصی نشأت می گیرد. این حقیقت را می توان از متن
اعلامیه و نیز از سخنان و تحلیل های مدافعان آن به دست آورد. بنابراین،
پذیرش این اندیشه و ایجاد نظام حقوقی بر پایه آن، یا ردّ آن و پی ریزی
نظام حقوقی بر اساس اندیشه ای دیگر، در صورتی موجّه و معقول است که
پیشاپیش مبانی و مبادی اندیشه حقوق بشر نقد و ارزیابی شده و در مبارزه و
رویارویی با چالش ها و انتقادات، سرفراز بیرون آمده باشد. متأسفانه برخی از
مدافعان حقوق بشر به جای مبانی اندیشه به انگیزه طرح اندیشه تمسک می
جویند. از نظر اینان، چون اندیشه حقوق بشر در قالب یک اعلامیه جهانی، برای
ایجاد آزادی، عدالت و صلح و پایان دادن به استبداد، ستم و جنگ و خونریزی،
مطرح شده است پس باید مورد احترام و عمل قرار گیرد. و گاهی نیز به نقش و
کارآیی آن در ایجاد صلح و امنیت میان انسان ها و ملت ها تکیه کرده و از آن
به عنوان دلیل یا مؤید ضرورت پذیرش آن یاد می کنند. حال آن که کارآیی
تنها ـ به فرض آن که واقعیت داشته باشد ـ یا صرف انگیزه درست، نمی تواند
دلیل بر درستی و معقولیت اندیشه باشد. حقانیت آن را باید از استواری مبانی
و مبادی آن نتیجه گرفت، و گرنه گاه یک فکر باطل نیز منافع و مصالحی را
برای مدتی تأمین می کند، اما انسان به خود اجازه نمی دهد که چنین فکری را
حق تلقی کرده و مبنای زندگی قرار دهد. این نوشتار بر آن است تا با درنگی و
تأمّلی بر این مبانی و مبادی به ارزیابی نقاط اشتراک و افتراق آن با
دیدگاه قرآن بپردازد.
↧
